Kripto para, arkasında herhangi bir otoritenin bulunmadığı, merkezsiz bir değer, bir alışveriş aracıdır.
Kullandığımız kağıt veya dijital paranın aksine, kripto dünyasında paranın sahibi herhangi bir devlet veya kişi bulunmaz. Sistem kendi içerisinde iletilen mesajları şifreleyerek korur. Kriptografi yöntemi ile şifrelenen bu mesajlar, sadece gönderen ve alıcı arasında anlaşılabilir. Güvenilir ve gizliliği ispatlanmış şifreli transfer sistemi, özel ve ortak anahtarlar kullanılarak sağlanmaktadır.
Güçlü bir şekilde şifrelenen bu mesajlar, sistem içerisindeki bütün kullanıcılara dağıtılır. Dağıtılmasının ardından ortak anahtar ile sunucuya, özel anahtar ile size gönderilen iletiye ulaşabilirsiniz.
Bu şekilde, ağ üzerinde yapılan bütün transferler minerlar tarafından kayıt edilir. Kayıtlar herkes tarafından görülebilir fakat değiştirilemez. Transferlerin kayıt ve şifrelenme aşamalarını gerçekleştiren işçilere miner, yapılan bu işe mining ve işçilerin ücretleri olarak verilen paraya; kripto para (ÖRN:Bitcoin) denilir.
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, blockchain alt yapısı kullanarak; merkezsiz ve şeffaf bir şekilde değer alışverişi yapılabilen, işçilik olarak bilgisayarların işlemci gücünü (CPU,GPU) kullanan, sanal bir para birimi, bir değer değiş-tokuş aracıdır.
Blockchain bu transfer sistemini mümkün kılan en önemli unsurdur. Güçlenen bilgisayar teknolojisi sayesinde eskiden mümkün olmayan astronomik hesaplamaların yapılabilir hale gelmesi, Bitcoin ve alternatifleri gibi pek çok yenilikçi transfer sisteminin doğmasına zemin hazırlamıştır.
Bitcoin, Satoshi Nakamoto isimli kurucu veya kurucular tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bu kişi veya kişilerin kimlikleri belli değildir.
Ağ üzerinde ki ilk transfer işlemi 2009 yılı Ocak ayında gerçekleşmiştir.
Bitcoin diğer para birimlerinden farklı olarak belirli bir sayıda üretilebilecektir. Bu özelliği ile altına benzetilebilir. Altın yeryüzünde sınırlı miktarda bulunduğu ve tercih edilen bir element olduğu için değer görmektedir. Yüzyıllar boyunca altın değerini korumuş ve kağıt paraya geçiş aşamasında rezerv olarak görülmüştür.
Enflasyon problemine bir çözüm olabilecek kripto para kavramı, Bitcoin ile beraber yayılmaya başlamıştır. Dünya üzerinde sadece 21 milyon adet Bitcoin bulunacak olması, dijital altın olarak nitelendirilmesine yol açmış ve diğer kripto paraların dayanak noktası olmasını sağlamıştır.
Blockchain Nedir?
Blockchain, kripto paraların işleyişinde ki en temel mekanizma ve altyapıdır. Bu altyapı sayesinde sistem tüm kullanıcıların görebileceği şekilde ortadadır ve işlemlerin doğruluğu ispatlanabilir.
Sistem içerisindeki bütün para alışverişi, bloklar halinde kayıt edilip, birbirlerine zincirlenerek bağlanır. Bu bağ sayesinde, yapılan transferler bir daha değiştirilemez. Her blok bir önceki bloğun hash değerini taşımaktadır.
Hash, verilen herhangi bir girdiyi, rakam ve harflerden oluşan tanınamaz bir çıktıya, şifreli bir şekilde dönüştüren matematik işlemidir. İşlemlerin bilgisayar gücü ile hesaplanmasının ardından, önemli olan bilgiler, karmaşık bir dizi halinde depolanır.
Depolanan bu verilerin, kriptografi ile şifrelenmiş olan son halleriyle tekrar ilk girdiye ulaşmak mümkün değildir.
Büyün sistem birbiri ardına gelen blokların birleşiminden oluşmaktadır. Bütün bloklar işlem verilerini, önceki bloğun hash değerini ve zaman damgası değerlerini içermektedir. Uç uca eklenerek devamlı olarak büyüyen bu zincir, dışarıdan herhangi bir saldırı ile bozulamaz veya yıkılamaz.
Doğası gereği blockchain merkezsiz ve şeffaftır. Bu nedenle yeni ekonomi sistemlerine, değer transfer mekanizmalarına ve teknolojik devrimlere kapı açmaktadır.
Blockchain ve kripto paralar nerelerde kullanılabilir?
Öncelikli olarak para transfer işlemlerine alternatif olarak çıksalar da, sonrasında geliştirilen yeni iş modelleri ile blockchain teknolojisi ve kripto paraları farklı alanlarda da kullanıldığını görmekteyiz.
Para transferi konusunda güvenli bir şekilde denizaşırı transferlerin gerçekleştirildiği bu sistem, üzerine yapılan çalışmalar ve geliştirilen metotlar ile beraber tapu, seçim, bankacılık ve yatırım gibi alanlarda da yeni çözüm önerileri sunmakta.
Bu çözümler arasında seçimlerin, oy kullanımlarının şeffaf ve merkezsiz bir şekilde yapılabilmesi için blockchain tabanlı elektronik sistemler bulunuyor. Oy kullanımı dışında, tapu işlemleri gibi uzun yıllar saklanması gereken ve gerektiği zaman yeni verilerin işlenebileceği sistemlerde geliştirmek mümkün.
Günümüz kullanım alanları
Kripto paraların kullanım alanları yeni bir teknoloji olmasından dolayı gelişim aşamasındadır. Ülkelerin ve şirketlerin artık bu altyapı üzerine inşa etmek istedikleri projeler ile beraber, yeni kullanım alanları doğmakta, araştırma mercekleri genişletilmektedir.
Günümüzde kullanımları yaygın olarak para transferleri üzerine gerçekleşmektedir. Ekonominin temel dayanaklarından biri olan para dolaşımı, kağıt ve dijital paralarda olduğu gibi kripto paralarda da önemli bir yere sahiptir.
Kripto paralar aracılığı ile kişiler arası para transferi yapılmasının yanı sıra şifreleme teknoloji sayesinde sanat eserleri de dijital ortama geçirile bilir.
Giderek yaygınlaşan ve talep gören bu yeni teknolojinin ismi NFT yani İngilizce açılımı ile Non-fungible token’dır.
NFT’ler blockchain altyapısını kullanarak, bir sanat eserinin eşsiz olmasından gelen değeri ve ilgiyi, sanal ortama taşıyabilmektedir.
Bu yöntem sayesinde sanatçı, eserini gerekli platformlara (İnternet siteleri) yükleyerek kopyalanamaz veya sadece belirtilen kadar kopyalanabilir hale getirir. Bu işlemin ardından eser sitede yayınlanmaya başlar.
Sanatçılar, tasarımcılar veya ilgilenen kişiler tarafından bu eserler satın alınabilir, satılabilir. Özellikle 2020 ve sonrasında yüksek fiyatlara satılan eserlerin ardından, kullanımı yaygınlaşmış ve ekonomisi büyümüştür.
Blockchain, bloklar halinde birbirlerine bağlanan verilerin bütününden oluşmaktadır. Bu şekilde, Bitcoin ve Ethreum gibi kripto para birimleri, kendi blockchain altyapısını oluşturarak, bu altyapı üzerinde kendi para birimleri ile transferler gerçekleştirmektedir.
Ethereum, işlevi sayesinde farklı alanlara hizmet vermektedir. Kendi blok zinciri olmayan bazı iş modelleri, diğer zincirleri kullanarak, işlevlerini gerçekleştirebilirler.
Akıllı kontratlar Nedir?
Kısaca akıllı kontratlar, bir kod parçacığının, belirlenen tarihe kadar ulaşacağı para miktarı ardından tetiklenen, herhangi bir müdahale gerekmeksizin, kendi kendini yürürlüğe sokabilen işlem parçacıklarıdır.
Akıllı olmalarının sebebi belirli işlevleri kendi kendilerine gerçekleştire biliyor olmalarından gelmektedir.
Bu otomasyon sistemleri sayesinde, iş modelleri merkezsiz bir şekilde kendi kendilerini başlatır ve bitirebilirler.
Akıllı Kontratlar ve Gelecek
Akıllı kontratlar ve onların geleceği gelişen dünya koşulları ile birlikte şekillenecektir. Faiz getirisi veya krediler gibi bankalara başvurduğumuz maddi ihtiyaçlar, akıllı kontratlar sayesinde merkeziyetsiz bir şekilde gerçekleşebilir.
Uniswap, Sushiswap, Maker, Balancer, RenVM, Aave gibi DeFi (Decantralized Finance) projeleri bu bağlamlar içerisinde hizmet veren projelerdir.
DeFi, anlam olarak merkezsiz finans anlamına gelmektedir. Geleneksel finans ile karşılaştırıldığında, aracıların ortadan kalkması ile getiri potansiyeli de arttırılmış olur. Bir diğer yandan geleneksel bankacılık hizmetlerine ulaşmada sıkıntı çeken bireyler için kolaylıkla ulaşılabilir bir kaynaktır.
Aynı zaman şeffaf olması neticesinde kendi varlıklarınız üzerinde kanıtlanabilir hak sahibi olmanızı sağlar.
Akıllı kontratlar, akıllı telefonlar üzerine geliştirilen uygulamalar ile beraber yaygınlaşmakta ve kullanışlı hale gelmektedir.
Özellikle dijital para transferi alanında kullanılan bu yeni teknoloji, zaman geçtikçe müzik, resim ve online oyunlar gibi alanlarda da kullanılmaya başlanmıştır.
CryptoKitties, Axie Infinity, Sorare, The Six Dragons gibi oyunlar popülerleşmekte, yaygınlaşan NFT’lerle beraber oyun eşyaları yüksek fiyatlara satılmaktadır.
ÖZETLE
Kripto paralar, günümüzde genel olarak yatırım aracı olarak görünseler de, gündelik kullanımlarının yaygınlaşması ve artan talep ile beraber kağıt ve dijital para birimleri gibi arkasında bir otoriteyi barındıran para birimlerinin alternatifi olmaya hazır durumdalar.
Gelecekte, tıpkı benzer bir teknoloji olan internet gibi dünyanın etrafını sarabilecek ve gerek teknoloji, gerek günlük yaşantımızda derin değişiklikler yaratabilme potansiyeline sahip olması bekleniyor.
